animallovers

پرورش كبك رخدادي است كه شايد موفقيت افراد شاغل در اين حرفه به اضافه ايجاد عنواني متفاوت از لحاظ
شغلي ، مزيد علت صرفه اقتصادي آن شده است. رشد چشمگير اين صنعت طي سالهاي اخير به دليل اقبال
عمومي در مصرف گوشت كبك به عنوان منبع پروتئيني ميتواند به اين ديدگاه نگريسته شود كه ضمن استفاده از خواص درماني و تنوع در آشپزي ، گريزي نيز به مجموعه غذاهاي ارگانيك زده شود. عليرغم اينكه تعريف واژه ارگانيك كه در برخي كشور ها بيولوژيك نيز گفته ميشود بسيار مرتبط با قوانين ملي هر كشوريست و سازمان هايي همچون فائو استاندارد قطعي بر آن ننهاده اند، معذالك از جمله شروطي كه در منابع از آن ياد شده است ، عدم اصلاح نژاد و حفظ توانايي طبيعي پرنده در برابر بيماري ها و عدم استفاده از برخي مواد غذايي در جيره طيور منجمله فراورده هاي ساير حيوانات مانند پودر خون ، گوشت يا ماهي است كه باتوجه به توانايي طبيعي اين پرنده ، با تغذيه از منابع گياهي كليه احتياجات غذايي پرنده برآورده شده و نياز به استفاده از اين فراورده ها در جيره كبك نيست كه بالطبع قدم موثري در اطمينان بخشي از ارگانيك بودن محصولات آن است. در صنعت طيور توانايي مديريتي كه همان آگاهي از خم و چم كار است عامل اصلي اختلاف ميان افراد موفق و ناموفق است.پيشگيري از مشكلات بسيار آسانتر و ارزانتر از حل آنهاست. محدوديت دسترسي به درمان هاي موثر عليه بيماري ها ، مديريت صحيح را مبدل به تنها راه موفقيت نموده است.براورد ميشود كه 80 درصد مشكلات سلامت گله ها كه پرورش دهندگان با آنها روبرو ميشوند با دقت و تمركز بر جزئيات قابل پيشگيري اند.

 پرورش كبك چوكار ميتواند با دلايل مختلفي همراه باشد : تفريح ، زيبايي پسندي ، كار اقتصادي. در برخي كشورها تامين پرندگان مورد نياز براي شكارگاههاي خصصوصي از طريق مراكز پرورشي صورت ميگيرد . گرچه اين كار نيز به روش هاي مختلفي انجام گرفته و روشي كه در آن پرندگان رها شده در محيط شكار ميشوند
،نياز به دانش فني و مديران حرفه اي در امر پرورش دارد . براي موفقيت در اين برنامه ، گله پرورشي بايد تحت شرايط مناسبي رشد يابد تا از توانايي پرنده در حفظ بقا اطمينان حاصل شود.

دليل آغاز بكار پرورش كبك هرچه كه باشد بايد سه نكته مهم را به خاطر داشت:

- به كبك بايد به عنوان قسمتي از حيات وحش نگريست

- روش هاي موفق پرورش و بازاريابي را دنبال نمود

- به شرايط لازم براي پرورش انبوه پرنده توجه ويژه داشت

به هر حال پرورش كبك بدون صرف وقت ، دقت و پشتكار ، هزينه هاي زيادي را به پرورش دهنده تحميل خواهد كرد.

آشنايي با كبك

 كبك Alectoris chukar در لهجه هاي مختلف فارسي به آن خاسه كو، زرج، ژرژ، كو، كوك مي گويند. اين پرنده در شرايط پرورشي عموما 400 تا 600 گرم وزن دارد. در شرايط طبيعي وزن كبك نر بالغ (سويه ايراني) از 510 تا 800 گرم و وزن كبك ماده بالغ از 450 تا 680 گرم متغير است. اندازه اين پرنده 31 تا 35 سانتيمتر مي باشد كه اندازه پرنده نر بزرگ تر است. تركيب پرها در هر دو جنس نر و ماده يكسان است. رنگ اين پرنده قهوه اي مايل به خاكستري در بالاي بدن و زرد كمرنگ در قسمت شكم است. يك خط سياه از قسمت جلوي سر آغاز شده و پس از انشعاب و عبور از چشم ها و گردن، در قسمت بالاي سينه تمام شده و سر وسينه خاكستري پرنده را از قسمت سفيد رنگ گلو جدا مي كند. پهلوي پرنده با تركيبي از رنگ سياه و شاه بلوطي متمايل به سفيد پوشانيده شده است و پرهاي انتهايي بال به رنگ شاه بلوطي هستند. منقار، لبه پلك ها، ساق و پاهاي كبك بومي ايران به رنگ صورتي تا قرمز سير هستند. وجود يك سيخك كوچك در قوزك پا معمولا از مشخصات جنس نر اين پرنده است. كبك هاي نابالغ به رنگ قهوه اي و خاكستري هستند. البته رنگ كبك ها در زيست گاه هاي طبيعي بسته به موقعيت جغرافيايي منطقه ممكن است دچار تغييرات اندكي شود. اين پرنده زيست گاه خود را در مناطق ناهموار و سخت، دره ها با درختان پراكنده و در مناطق كوهستاني انتخاب مي نمايند. معمولا 4 تا 5 پرنده با هم ديده مي شوند ولي در پاييز در دسته هاي 50 تايي نيز مشاهده مي شوند. غذاي اين پرنده را درشرايط طبيعي شامل علف ها و دانه هاي آن ها، برگ گياهان و حشرات تشكيل مي دهند. هم زمان با تغذيه، مقدار زيادي سنگ ريزه نيز مي بلعد. فصل آشيانه سازي برحسب ارتفاع منطقه جغرافيايي متغير است ولي معمولا بين ارديبهشت و تيرماه بوده و گاهي تا اواسط تابستان طول مي كشد. آشيانه خيلي ساده و روي زمين زير يك صخره يا درختچه و در پناه توده اي از گياهان بنا مي گردد. كبك ها در هنگام صبح و بعد از ظهر در روي زمين به چرا مشغولند، آنها مهاجرت نمي كنند و جابه جايي هاي فصلي آن ها فقط در ارتفاع است. پرواز كبك در هنگام احساس خطر انجام مي شود و به مسافت هاي كوتاه و در سراشيبي محدود است. كبك ها در هنگام شب زير بوته ها و داخل صخره ها به سر مي برند و نرها به طور فعال از قلمرو خود دفاع مي كنند. كبك ها در حالت هاي گوناگون از صداهاي مختلف استفاده مي كنند كه به سه دسته تقسيم مي شوند: هشتاري، جنگي و جنسي. بيشترين صدايي كه از كبك شنيده مي شود آواي Chuck، Chuck،... است كه از هر دو جنس نر و ماده بر مي آيد. در هنگام احساس خطر، به سرعت به سوي حاشيه بالايي كوهستان مي دود. پروازي پر سرو صدا دارد و پرنده اي اجتماعي است. صدا: صداي پرنده نر بلند و سريع، شبيه ((كا- كا- كاكا- كاكا، Kaka-Ka-Ka)) شنيده مي شود. زيست گاه: اين پرنده همواره در دامنه هاي كوهستان و مناطق شيب دار صخره اي و سنگلاخي به سر مي برد. در ايران بومي است و در خيلي از مناطق يافت مي شود. حفاظت: شكار و برداشت اين پرنده بايد تحت كنترل كامل قرار گيرد. .

خواص دارويي گوشت و ساير اجزاء كبك:

گوشت كبك جوان، نرم و لطيف بوده و به سرعت پخته مي شود. بر خلاف قرقاول( كه ضرورتاً بعد از ذبح مي بايستي چند روز با پر در داخل يخچال نگه داري شود) بهتر است كبك با فاصله كوتاهي بعد از شكار يا ذبح مورد استفاده قرار گيرد. گوشت كبك گرم و خشك بوده و خواص فراوان دارد در ضمن زود هضم نيز مي باشد. جهت تقويت قواي جنسي و بر طرف نمودن ضعف عمومي بدن و پرورش قواي فكري و تقويت جگر و طحال و دستگاه گوارش مي توان از گوشت اين پرنده استفاده نمود. اطباء سنتي به افرادي كه به يرقان هاي سرد مزاج مبتلا بوده اند دستور مي داده اند تايك مثقال از مغز سر كبك را با نيم مثقال صندل ساييده شده مخلوط و ناشتا ميل نمايند و چند روز اين عمل را ادامه دهند در ضمن جگر خام اين پرنده براي بيماران صرعي و زهره او براي تقويت چشم مفيد است كه آن را با قدري روغن زيتون رقيق كرده و در چشم مي چكانند چشم را بسيار شفاف و قومي مي سازد. افرادي كه حافظه آنها رو به نقصان مي رود چنان چه زهره كبك را با روغن زيتون مخلوط نموده و ماهي يك بار در بيني خود بكشد حافظه آنان را تقويت نموده و فراموشي را از آنان زايل مي سازد. افراد لاغر اگر لاغريشان در اثر انگل يا بيماري خاصي نباشد چنان چه بيضه كبك را كباب كرده و مقداري كندر پودر شده بر آن بپاشند و بخورند و هر چند روز يك بار اين عمل را ادامه دهند بدن آنان چاق و فربه مي گردد. 
 

هدف از پرورش كبك:

 بيش از هر چيز، مي بايستي هدف از پرورش كبك مشخص و تعريف شود. سه هدف مجزا و بعضاً طبق شرايطي توأم به شرح زير مي تواند در پرورش كبك مورد توجه قرارگيرد. پرورش كبك مولد. توليد جوجه يك روزه. توليد نيمچه گوشتي. در پرورش كبك مولد؛ كبك دار، جوجه يك روزه را تا حد نيمچه (نيمچه تخم گذار) پرورش داده و با تعيين جنسيت آن ها به نسبت سه پرنده ماده به همراه يك پرنده نر در سن حدود 5 الي 6 ماهگي به فروش مي رساند. به منظور تحقق هدف دوم يعني توليد جوجه يك روزه، نياز به پرورش گله مادري مي باشد. در اين واحدها، كبك هاي ماده با رسيدن به سن بلوغ جنسي، جفت گيري نموده و شروع به تخم گذاري مي نمايند. تخم ها روزي سه بار جمع آوري و پس از ضدعفوني در محلي مخصوص منتظر ورود به دستگاه جوجه كشي، نگه داري مي شوند. در دستگاه جوجه كشي پس از حدود 24 روز جوجه هاي تازه متولد شده به عنوان جوجه يك روزه به پرورش دهندگان كبك گوشتي فروخته مي شوند. اين پرورش دهندگان كه هدف سوم را دنبال مي كنند، جوجه هاي يك روزه را به بلوغ فيزيكي در سن 12 تا 14 هفتگي رسانيده و كبك هاي به اصطلاح پروار خود را روانه كشتارگاه مي نمايند. 
 

سيستم‌هاي پرورش
پرورش كبك در روش صنعتي به سه شكل پرورش بر روي بستر، قفس‌هاي دسته جمعي و قفس‌هاي انفرادي صورت مي‌گيرد. پرورش روي بستر يا زمين از هزينه اوليه كمي برخوردار بوده ولي بازده اقتصادي كمتري خواهد داشت. در اين روش سعي مي‌شود كه از پن‌بندي سالن جهت نگهداري جفت‌هاي 20 قطعه‌اي استفاده شود تا نزاع و جنگ ميان گله كمتر باشد و به همان نسبت ميزان نطفه‌درآوري تخم‌هاي توليدي نيز افزايش مي‌يابد. قابل توجه است كه در سيستم پرورش در صورت پن‌بندي نكردن سالن مقدار تخم‌هاي توليدي غيرقابل جوجه‌كشي افزايش يافته و ميزان جوجه كشي نيز از حد پايين‌تري برخوردار است.
در روش قفس اگرچه هزينه پرورش افزايش مي‌يابد و سرمايه ثابت بيشتري براي توليد لازم است وليكن مزايايي دربر دارد. در سيستم نسبت نرها و ماده‌ها ، توليد تخم نطفه‌دار ‌، ميزان خوراك مصرفي و كنترل بيماري راحت‌تر و بهتر صورت مي‌گيرد. علاوه بر اين تراكم در واحد سطح نيز افزايش يافته و تعداد بيشتري را مي‌توان پرورش و توليد نمود.

فضاي مورد نياز براي پرورش
الف- 1 تا 4 هفتگي 100 قطعه در هر متر مربع
ب- 5 تا 9 هفتگي 50 قطعه در هر متر مربع
ج- 10 تا 17 هفتگي 25 قطعه در هر متر مربع

فضاي مورد نياز براي گله مولد
1- در سيستم پن‌بندي 15 قطعه در هر متر مربع (نر و ماده) بدون احتساب راهرو وسط و فضاي تخم‌گذاري
2- هنگام محاسبه فضا به ازاء هر 3 متر مربع پن‌بندي، ضروريست 24/0 متر مربع فضاي تخم‌گذاري در نظر گرفته شود.
3- فضاي مورد نياز با احتساب راهرو وسط و مكان تخم‌گذاري 11 قطعه كبك مولد براي هر متر مربع خواهد بود. 
 

جايگاه پرورش كبك
محلي را كه كبك ها در آن پرورش مي يابند اصطلاحاً جايگاه مي گويند. جايگاه پرورش كبك مي بايستي از نوع پرورش تبعيت كند بدين معني كه جايگاه پرورش كبك گوشتي باجايگاه پرورش كبك تخم گذار و سالن هايي كه به صورت قفسي تجهيز شده اند تفاوت محسوسي دارد كه در جاي خود تشريح خواهند شد ولي قبل از هر چيز اشاره و تاكيد بر چند نكته ضروري است. اول اينكه كبك ها پرندگاني عادت پذير هستند و خود را با شرايط مختلف وفق مي دهند ولي با اين حال مي بايستي حداقل امكانات را براي آنها فراهم نمود. دوم اينكه قبل از ساخت جايگاه براي كبك مي بايست ضوابط نظام دامپروري كشور كه حدود ، فواصل و شرايط سالن هاي پرورش ماكيان را مشخص مي كند در نظر گرفت. بدين معني كه مي بايستي از سازمان جهاد كشاورزي استان مربوطه پروانه تاسيس اخذ نمود. بنابراين قبل از تهيه زمين براي ايجاد مزرعه پرورش كبك، بهتر است به واحد صدور پروانه معاونت امور دام سازمان جهاد كشاورزي استان مراجعه نموده و با كارشناسان آن واحد مذاكره و محل و موقعيت زمين را به اطلاع آنها برسانيد تا با در نظر گرفتن ضوابط نظام دامپروري كشور، اقدامات لازم انجام شود.ضمن آنكه بعد از دريافت موافقت اصولي؛ ادارات دامپزشكي، محيط زيست، ميراث فرهنگي، امور اراضي و ... مي بايستي درخصوص بلامانع بودن ايجاد واحد پرورشي كبك اعلام نظر نمايند. در هر صورت براي ايجاد يك مزرعه پرورش كبك توجه به موارد زير ضروري است:
1- زمين محل احداث جايگاه پرورش كبك مي بايستي حداقل 1000 متر با مزارع پرورش ماكيان در اطراف، فاصله داشته و از مناطق مسكوني دور بوده و جاده هاي ارتباطي كوتاه و مناسبي داشته باشد.
2- بهتر است زمين مزبور در جهت دريافت باد از سمت مزارع ديگر پرورش طيور و كارخانه هاي آلاينده نباشد.
3- بهتر است زمين محل احداث جايگاه در مناطق پست و در معرض سيل و طوفان و بادهاي تند نباشد.
4- آب مورد استفاده مي بايستي از نقطه نظر شوري و املاح مورد توجه قرار گرفته و هم چنين موانع غير بهداشتي نيز نداشته باشد.
5- كف سالن هاي محل پرورش مي بايستي حداقل 40 تا 50 سانتيمتر بلندتر از سطح زمين اطراف بوده و شيب مناسب(حداقل 3 درصد) داشته باشد تا در صورت شستشو، آب هاي آلوده امكان خروج از سالن را داشته باشند.
6-ديوارها و كف سالن به صورت اصولي عايق كاري شوند تا امكان تبادلات گرما و سرماي ناخواسته در فصول مختلف سال از بين برود.
7- سالن ها شرقي غربي ساخته شوند بدين معني كه يك طول سالن به سمت جنوب و طول ديگر به سمت شمال باشد تا امكان دريافت نور خورشيد با هدف از بين بردن ميكروب هاي احتمالي را داشته باشد.
يك روش قديمي با هدف پرورش كبك مولد، نگه داري اين پرنده در سالن هايي است كه متصل به اتاق پرواز با كف توري(سيمي) هستند. در اين روش، كبك ها به بيماريهاي سر سياه، كوكسيديوز، كرم هاي چينه دان و روده آلوده نمي شوند. اتاق هاي پرواز مي تواند از بعد از جوجه كشي مورد استفاده قرار گيرند. در واقع جوجه ها از دو هفتگي در اتاق هاي پرواز قرارمي گيرند. اندازه اتاق هاي پرواز را مي توان تغيير داد اما بايد به اندازه كافي بزرگ باشد و امكان پرواز در آن وجود داشته باشد. اندازه اتاق پرواز مي تواند به عرض حدود 3.5و طول 28 متر باشد. چشمه هاي توري كف معمولاً حدود 2.5 سانتيمتر است. هر كبك 50 سانتيمتر مربع فضا در اتاق پرواز نياز دارد. پرورش كبك در قفس هاي ثابت نيز محقق مي شود. بدين منظور قفس هايي با اندازه هر قفس 1.5 در 0.7 متر و با ارتفاع حدود 0.4 متر پيشنهاد شده است. تقريباً 25 پرنده در هر واحد تا سن 14 هفتگي نگه داري مي شوند. شيب كف هر واحد 10 درصد در نظر گرفته مي شود. يك منبع آب اتوماتيك در بيرون قفس نصب مي شود و آب تازه و خنك براي پرندگان مهيا مي گردد. سيني هاي فلزي زير توري كف قفس را مي توان به راحتي تميز كرد. 
 

نيازهاي تاسيساتي يك واحد پرورش كبك
با توجه به نوع و سيستم پرورش، يك مزرعه پرورش كبك مي بايستي داراي قسمت هاي زير باشد(بند 4 ويژه واحدهايي است كه كبك مولد به منظور توليد جوجه يك روزه پرورش مي دهند.
1-سالن هاي پرورش
2-انباردان
3-انبار تجهيزات
4-ساختمان جوجه كشي
5-اتاق كار
6-ساختمان سرايدار يا اتاق كارگران

سالن هاي پرورش كبك:
سالن پرورش مي تواند از نوع باز يا بسته باشد. به طور كلي طول سالن ها باتوجه به سرمايه و اهداف پرورش دهنده مي تواند بين 60 تا 100 متر باشد. طول كمتر از 60 متر مشكل خاصي ندارد ولي طول بيش از 100 متر به دليل مسائلي كه در خصوص تهويه و يا گرم كردن سالن و مديريت تغذيه گله كبك ها ايجاد مي كند معمولاً توصيه نمي شود. سالن هاب باز عموماً پنجره دار و در مناطق گرمسير پرده دار هستند. در سالن هاي پنجره دار عموماً ديوار طولي سالن، پنجره هايي دارد كه سبب ورود نور خورشيد و هوا به داخل سالن مي گردد. مقدار اين پنجره ها به طور ميانگين 5 درصد سطح سالن است(بدين معني كه اگر سالني به مساحت 600 متر مربع داشته باشيم مساحت كل پنجره هاي سالن مي بايستي دو برابر اين مقدار باشد. از مقدار ذكر شده 4/3 در طول سالن به سمت جنوب و 4/1 در طول ديوار شمالي تعبيه مي شود. عرض سالن به طور معمول 12 متر و در مناطق گرمسيري 10 متر در نظر گرفته مي شود. در مناطق معتدل و سردسير عرض سالن، فاقد پنجره ولي در مناطق گرمسير عرض سالن به سمت دريافت باد قرارگرفته و قسمت عمده اي از آن باز است ولي با توري محكم پوشيده شده است تا در مواقع لزوم پرده برزنتي آن كنار رفته و باد ملايم به داخل سالن نفوذ و موجب تهويه گردد. سالن هاي بدون پنجره عموماً به سالن هاي مدرن امروزي گفته مي شود. ديوارها و سقف اين سالن ها به گونه اي مطلوب عايق كاري شده اند و همان طوري كه از نام آن ها پيداست فاقد هرگونه پنجره مي باشند. روشنايي مورد نياز كبك ها توسط لامپ ها تامين و رطوبت وحرارت و تهويه، توسط حسگرهاي اتوماتيك كنترل مي شود. در اين سالن ها مي توان با ظرفيت بالا، پرورش كبك را محقق نمود.
ارتفاع سالن هاي پرورش كبك 5/2 متر و در مناطق گرمسيري بيشتر از اين مقدار است. كف سالن پرورش مي بايستي بتني، داراي شيب و فاضلاب مناسب بوده و در خروجي فاضلاب ها امكان ورود حيوانات موذي و شكارچي از بين برود. سالن هاي پرورش ويژه كبك هاي مولد دو قسمت عمده دارند. قسمت مسقف و غير مسقف. فضاي غير مسقف كه مانند حياط در طول ضلع جنوبي قرار دارد داراي اسكلتي فلزي و از همه طرف با توري پوشيده شده است. كبك ها امكان ورود به اين فضا را داشته و در آن پرواز و تردد مي كنند، آشيانه تخم گذاري در داخل سالن مسقف قرار داشته و حداقل روزي دو بار تخم ها جمع آوري مي شوند.

تجهيزات مورد نياز سالن هاي پرورش كبك:
تجهيزات مورد نياز سالن هاي پرورش با توجه به نوع آن ها شامل: هواكش، هيتر و بعضاً كولر است. وسائل گرم كننده عموماً در فصول سرد سال مورد استفاده داشته و بهترين نوع معمول آن هيتر است كه هواي گرم را به داخل سالن هدايت مي كند. هر چند سالن مي تواند توسط بخاريهاي مختلف كه از سوخت هاي فسيلي يا گاز مايع استفاده مي كنند نيز گرم شود ولي موضوع مهم پخش كردن گرما به صورت يكنواخت در تمام طول سالن است. زماني كه از هيتر استفاده مي شود هواي گرم توسط كانالي كه در طول سالن و معمولاً در زير سقف كشيده شده جابه جا و از دريچه هايي در مناطق مختلف خارج مي شود. در مناطق گرمسيري نسبتاً خشك كه از كولرهاي آبي براي كاهش گرما استفاده مي شود تحت كنترل ترموستات هايي هستند كه در داخل سالن وصل و در درجه حرارت مشخصي هيتر را خاموش و يا روشن مي كنند. هيتر و كولر معمولاً در خارج ازسالن و در قسمت عرضي آن نصب مي شوند ولي اگر طول سالن زياد باشد در خارج و در حد وسط قسمت طولي آن نصب و كانال هايي از داخل هواي گرم يا سرد را به طرفين هدايت مي كنند. علاوه بر تجهيزات ذكر شده كه عموماً متصل به سالن ها هستند، براي پرورش كبك و ساير انواع ماكيان نياز به دان خوري، آب خوري و دماسنج ماكزيمم، مينيمم از ضروريات است. تجهيزات مورد نياز كبك عموماً همان تجهيزاتي است كه براي پرورش مرغ مورد استفاده قرار مي گيرد. آب خوري و دان خوري انواع گوناگوني دارد. نوع معمول آنها دان خوري ناوداني، دان خوري خورشيدي و نوع مدرن آن دان خوري زنجيره اي و اتوماتيك است. آب خوري نيز انواع سيفوني، نيمه اتوماتيك و قطره اي(نيپل)دارد. آب خوري و دان خوري ها بايستي به گونه اي مستقر شوند كه اولاً به تعداد كافي باشند، ثانياً امكان دسترسي كبك ها به آن ها به صورت مطلوب فراهم باشد. دو نكته مهم در استفاده از دان خوري كبك ها وجود دارد: يكي اينكه بعد از سن يك ماهگي كبك ها، دان خوري ها مي بايستي به گونه اي مستقر شوند كه لبه آن ها در حد كمر كبك ها در حالت ايستاده باشد. دوم اينكه بعد از پركردن 3/1 دان خوري از دان، يك ورق توري شطرنجي روي آن قرار مي دهند زيرا كبك ها عادت دارند خوراك را به هم بزنند. اگر دو نكته ذكر شده رعايت نشود پرت و هدررفتن دان اجتناب ناپذير است. يك نكته مهم و قابل توجه در مديريت جايگاه در پرورش كبك، توجه ويژه به احتمالات غير منتظره و وقوع حوادث ناخواسته مي باشد. بنابراين كبك دار بايستي احتمال خرابي دستگاه هاي مهم (به ويژه گرمازا) و نبود انرژي برق براي مدت طولاني را داده و پيش بيني هاي لازم را بنمايد.

انباردان:
انباردادن معمولاً به دو صورت مورد استفاده قرار مي گيرد. صورت اول محلي است براي نگه داري دان. در چنين شرايطي كبك دار دان موردنياز خود را در كارخانه هاي توليد دان مدرن و مورد اطمينان بر اساس فرمول غذايي مناسب ساخته و به محل كبك داري منتقل و در انباردان نگه داري نموده و به مروربه مصرف مي رساند. صورت دوم زماني است كه كبك دار مواد اوليه را خريداري و خود نسبت به تهيه دان اقدام مي نمايد. در اين حالت مي بايستي كبك داري حداقل مجهز به آسياب باشد. در ضمن دستگاه ميكسر جهت مخلوط كردن اقلام خرد شده مورد نياز است. به طور كلي كف انباردان مي بايستي بتني و از زمين هاي اطراف بلندتر بوده و هرگونه منفذ و مجرايي براي ورود پرندگان وحشي مانند گنجشك و كبوتر و كلاغ و حيواناتي مانند موش و گربه و سگ و غيره مسدود شود. انبار دان مي بايستي مجهز به دستگاه هاي هشداردهنده در مقابل آتش سوزي باشد.

ساختمان جوجه كشي:
ساختمان و واحد جوجه كشي با توجه به ظرفيت كبك مولد ساخته مي شود. اگر در مجاورت و در فاصله منطقي از كبك داري كارخانه جوجه كشي وجود دارد، كبك دار مي تواند باعقد قرارداد با كارخانه جوجه كشي، تخم كبك نطفه دار تحويل و جوجه يك روزه كبك را دريافت نمايد. ولي به طور كلي يك واحد جوجه كشي كوچك در محل كبك داري مي بايستي داراي خصوصيات و قسمت هاي زير باشد: از نقطه نظر دما و رطوبت تا سر حد امكان عايق باشد. درمحلي ساخته شود كه امكان تزريق هواي پاك توسط هواكش فراهم باشد. از نقطه نظر ضد عفوني، عاري بودن از عوامل بيماري زا در بالاترين سطح قراركيرد. در مسير دريافت باد از سمت عوامل احتمالي مانند سالن هاي پرورشي و غيره نباشد. حداقل داراي سه قسمت مجزا (1- محل نگه داري تخم 2- محل استقرار دستگاه هاي ستر و هچر 3- محل نگه داري و بسته بندي جوجه كبك) باشد. امكان استفاده از آب فراوان براي شستشو، برق براي روشنايي و دستگاه هاي مختلف و موتور برق اضطراري فراهم بوده و هم چنين سيستم گرمايش و تهويه مطلوب نيز برقرار باشد.

انبار تجهيزات:
محلي است براي نگه داري وسايل مختلف كبك داري و مساحت آن با توجه به بزرگي و كوچكي واحد پرورش، متغير است. انبار تجهيزات مي بايستي به گونه اي ساخته شود كه كف آن از زمين هاي اطراف، بالاتر و كاملاً خشك باشد. بعضي از پرورش دهندگان انبار تجهيزات را از داخل تقسيم بندي نموده و بخشي از آن را با ورودي جداگانه به عنوان پاركينگ وانت يا تراكتور، مورد استفاده قرار مي دهند.

اتاق كار و ساختمان سرايه دار:
با توجه به نياز واحد و سليقه كبك دار، مي توان آن ها را طراحي نموده و ساخت.
كبك در شرايت طبيعي از اواسط ارديبهشت تا اواخر تير تخم گذاري ميكند نظر به اين كه پرورش كبك به صورت صنعتي مد نظر است تا توجيه اقتصادي داشته باشد لذا بايستي سيستم نور مصنوعي ، خوراك فورمول شده و جايگاه مخصوص با مديريت قبل و بعد از شروع تخم گذاري تداوم توليد تخم در گله داشته باشيم . بنابر اين داشتن 15-10 لوكس نور در طول دوره تخم گذاري از ملزومات شرايط نوري محصوب ميشود.
پرورش كبك با خريد گله مولد مادر كه در سن 5 ماهگي باشد شروع ميشود پس از خريد گله مولد و نگه داشتن گله در يك سيكل 50 روزه نوري (توي لك بردن ) فعاليت كبك براي تخم گذاري اغاز ميشود كه اين سن بهترين زمان براي تخم گذاري ميباشد در ضمن كبك در هفت ماهگي به بلوغ جنسي و در چهار ماهگي به بلوغ وزني ميرسد . لازم به ذكر است براي شروع كار و موفقيت بيشتر تايين نژاد گله يكي از اساسي ترين گزينه ها ميباشد كه شرايط يك گله مطلوب در زير ذكر مشود .
1- گله بايد از لحاظ همخوني در حد F1 باشد به معناي ساده تر گله تهيه شده از يك لاين مادر اوليه بوده تا مراحل تكسير، توليد و پرورش در حد استاندارد باشد و بازدهي مطلوب داشته باشد كه اين شاخص يكي از مهمترين گزينه هاي موفقيت ميباشد.
2- تعداد تخم گذاري در هر دوره پرورش ( دوره 4 ماه )
3- مقاوم بودن گله مذكور در برابر بيماري ها ( شرايط آب و هوايي گرم و سرد )
4- نداشتن هيچ گونه نقص عضو پرنده ( حتي عيوب كوچك )
5- داشتن چنگال هايي بلند كه موثر در جفت گيري و باعث بالا پردن درصد نطفه دار بودن تخم ها ميشود

مراحل پرورش كبك 
دو روز قبل از جوجه درآوري
1- مادر مصنوي را روشن كنيد. لامپ گرم كننده مادون قرمز يا مادر مصنوعي تشعشعي بايد طوري تنظيم شود كه حدود60 تا 75 سانتي‌متر بالاتر از كف قرار گرفته و نور مناسب براي همة جوجه‌ها در حلقه حفاظتي تأمين شود. مادر مصنوعي را مكرراً بررسي كنيد تا دماي مناسب 35 تا 38 درجه سانتي‌گراد در لبه گرم كننده و در 2.5 سانتي‌متري بالاي كف موجود باشد.
2- حلقه اطراف مادر مصنوعي را طوري تنظيم كنيد كه كوران هوا را كاهش دهد و جوجه‌ها را از تجمع يا سرگردان شدن دور منبع گرما حفظ كند. يك حلقه با ارتفاع 45 سانتيمتري از چوب، كارتن يا فلز در اطراف مادر مصنوعي عموماً استفاده مي‌شود. حلقه بايد به اندازه كافي بزرگ باشد با قطر 7-6 متر بطوري كه جوجه‌ها بتوانند از گرماي اضافي مادر مصنوعي دوري كنند و با قرار دادن مقوا گوشه‌هاي زاويه‌دار را از بين ببريد كه اين امر از تجمع جوجه‌ها در گوشه‌ها جلوگيري مي‌كند. دانخوري‌هاي استوانه‌اي آويزان دستي يا اتوماتيك بعد از اينكه جوجه‌ها به سن يك هفته‌اي رسيدند قابل استفاده هستند.
3- مجدداً دماي مادر را بررسي كنيد.

يك روز قبل از جوجه آوري
2- دانخوري‌ها و آبخوري‌ها را پر كنيد و آنها را بطور يكنواخت در اطراف مادر قرار دهيد. حداقل سه دانخوري كوچك و سه آبخوري مخزني كوچك بايد استفاده شود. ارتفاع آب در منبع آبخوري براي جوجه‌هاي در مرحله شروع بايد خيلي كم باشد، ترجيحاً از شيشه‌هاي يك ليتري كه مخصوص پرورش كبك ساخته شده است استفاده شود. اگر از آبخوري مخزني استفاده مي‌كنيد در كف آن سنگ يا سنگريزه قرار دهيد تا از رفتن جوجه‌ها به داخل آن و غرق شدن آنها جلوگيري شود.كبك‌هاي مسن‌تر مي‌توانند از آبخوري‌هاي مخزني كه براي جوجه مرغ‌ها طراحي شده است استفاده كنند. قبل از اينكه جوجه‌ها از آب آبخوري استفاده كنند بايد اجازه دهيد دماي آب موجود در آن به دماي سالن برسد. آبخوري ها بايد به اندازه كافي از مادر فاصله داشته باشند تا از گرم شدن زياد آب جلوگيري شود.
3- جوجه‌ها را به خوردن غذاي اضافي وادار كنيد. جيرة شروع كننده بايد روي كاغذهاي زبر يا سيني دانخوري و يا در پوست تخم كبك تازه متولد شده قرار گيرد. از كاغذ نرم يا هرگونه مواد ليز و نرم كه باعث سرخوردن جوجه ها و در نتيجه پيچش پاي آنها بشود استفاده نكنيد.

هفته اول
1- چندين بار در روز وضعيت مرگ و مير گله را بازرسي كنيد. بيماري، استرس، كاركرد نامناسب دستگاه مادر و ديگر شرايط مي‌توانند موجب تلفات جوجه‌ها شوند. حرارت دستگاه بايد روي 38 درجه سانتي‌گراد تنظيم شود.
2- علائم راحتي پرندگان را مشاهده كنيد. اگر آنها زير دستگاه مادر جمع مي‌شوند دما خيلي پايين است. اگر جوجه ها اطراف دستگاه مادر پخش مي‌شوند به اين معني است كه دما خيلي بالا است. شرايط مطلوب زماني است كه جوجه‌ها در اطراف مادر يكنواخت پخش شوند.
3- بعد از روز پنجم در مناطق داراي آب و هواي معتدل و يا روز هشتم در مناطق سرد سير حفاظ دور مادر برداشته مي‌شود. جوجه كبك‌ها معمولاً قادرند از روز نهم از روي حفاظ دور دستگاه پرواز كنند.
4- دانخوري‌ها و آبخوري‌ها را بصورت روزانه و يا در صورت بيشتر تميز و پر كنيد. بتدريج دانخوري‌ها و آبخوري‌ها را با انواع بزرگترشان جايگزين كنيد. شروع اين كار در پنجمين و ششمين روز است. در اولين هفته، تعدادي از دانخوري‌ها و آبخوري‌ها را در ارتفاع بالاتر از 5 الي 7 سانتي‌متر با سيم‌هايي كه بشقاب‌ها را پوشانده قرار دهيد. همه بشقاب‌ها بايد در پايان هفته دوم استفاده شوند.
5- جوجه هاي مرده را سريعاً خارج كنيد.
6- اضافه كردن محلول ويتامين به آب جوجه‌هاي تازه متولد شده در طول هفته اول پرورش مفيد مي‌باشد.

هفته دوم
1- دماي مادر را به 35 درجه سانتي‌گراد كاهش دهيد.
2- دانخوري‌ها و آبخوري‌هاي كوچك را به تدريج جايگزين كنيد. هرگز اجازه ندهيد آنها در منطقه مادر خالي باقي بمانند. بعد از اينكه جوجه‌ها به سن يك هفتگي رسيدند مي‌توانند از دانخوري هاي استوانه‌اي آويزان دستي يا اتوماتيك استفاده كنند. اگر دانخوري‌هاي آويزان استفاده مي‌شود ٬ سطح بالاي سيني بايد همسطح پشت جوجه‌ها باشد.
3- دانخوري‌ها وآبخوري ها حداقل يكبار در روز تميز شوند.

هفته سوم، چهارم و پنجم
دماي مادر را به ازاء هر هفته 8/1 درجه سانتي‌گراد كاهش دهيد تا اينكه دما به 21 درجه سانتي‌گراد برسد. به تميز كردن و پر كردن مجدداً دانخوري‌ها و آبخوري بطور روزانه ادامه دهيد. تا جايي كه امكان دارد تهويه را بهتر كنيد بطوري كه دماي مناسب در سالن ايجاد شده و از كوران هوا نيز جلوگيري شود.

هفته ششم
جوجه‌ها را به پن‌هاي رشد انتقال دهيد. در صورت نياز آنها را نوك چيني كنيد. جيره را عوض كرده و به جيره رشد تغيير دهيد.

پرورش كبك گوشتي

به منظور پرورش كبك‌هاي گوشتي لازم است. از سالن و مادر مصنوعي استفاده شود. بدين منظور جوجه‌هاي يك روزه پس از انتقال از جوجه‌كشي به سالن پرورش منتقل و در زير مادر مصنوعي قرار داده مي‌شوند. در اين شرايط درجه حرارت سالن 28 و حرارت زير مادر مصنوعي 36 درجه سانتي‌گراد تنظيم مي‌گردد. با افزايش سن جوجه كبك‌ها هر هفته 1.8درجه سانتي گراد از حرارت مادر مصنوعي كاسته تا به 28 درجه سانتي‌گراد رسانده شود. استفاده از محافظ در ابعاد 2×2 متر توصيه مي‌گردد. دانخوري و آبخوري در داخل محافظ قرار داده مي‌شود. رطوبت داخل سالن بايد در حد 95 درصد تنظيم گردد تا از بروز مسائل و مشكلات پرورشي جلوگيري شود. جوجه‌هاي پرورشي پس از يك ماه به داخل قفس‌هاي پرورش منتقل شده و به مدت 12 هفته در اين سيستم پرورش داده شده و پس از زمان مقرر براي كشتار آماده مي‌شوند.

پرورش گله مادر

پرورش كبك با خريد مولدهاي پنج ماهه شروع مي‌شود پس از خريد گله مولد و نگهداشتن آن در يك دوره پنجاه روز روشنائي، فعاليت كبك‌هاي ماده براي تخم‌گذاري آغاز مي‌شود. كبك در سن 4 ماهگي به بلوغ جسمي و در 5/6 ماهگي به بلوغ جنسي مي‌رسد ، به عبارت ديگر طول مدت نگهداري تا شروع توليد 27 هفته (5/6 ماه) است. طول دوره توليد 62 هفته (15 ماه) و به شرح زير است : 
- طول دوره اول توليد 15 هفته (5/3 ماه) 
- مدت آمادگي براي شروع مرحله دوم توليد 11 هفته (5/2 ماه)
- طول دوره دوم توليد 15 هفته (5/3 ماه)
- مدت آمادگي براي شروع مرحله سوم توليد 6 هفته (5/1 ماه)
- طول دوره سوم توليد 15 هفته (5/3 ماه)
براي شروع كار و موفقيت بيشتر٬ تامين نژاد خوب از اساسي‌ترين گزينه‌ها مي‌باشد. شرايط يك گله ايده‌آل در زير آورده شده است :
1- گله بايد از لحاظ همخوني در حد لاين مادر اوليه بوده تا تكثير ، توليد و پرورش در حد استاندارد بوده و بازدهي مطلوب داشته باشد.اين شاخص از مهمترين گزينه‌هاي موفقيت است.
2- تعداد تخم‌گذاري در هر دوره پرورش حداقل عدد باشد.
3- مقاوم بودن گله مذكور در برابر بيماريها
4- هيچ گونه نقص عضوي در پرنده وجود نداشته باشد.
5- داشتن چنگال‌هاي بلند كه در جفت‌گيري موثر بوده و باعث بالا بردن درصد نطفه‌دار بودن تخم‌ها مي‌شود.

جفت گيري

دو روش براي جفت‌گيري كبك‌ها وجود دارد. يكي اينكه دو به دو در قفس‌هاي جداگانه جفت‌گيري داده شوند و يا اينكه به طور جمعي و گروهي نگهداري شوند. در روش جفت‌گيري گروهي نگهداري پرندگان نر و ماده به نسبت 1 به 3 يا 1 به 4 و به طور جمعي مي‌باشد. در سيستم جفتگيري دوتايي تعداد تخم هرماده حدود 60 عدد و در روش گروهي حدود 40 عدد در فصل تخم‌گذاري مي‌باشد.

تلفات دوره پرورش
1- ميزان تلفات قبل از انتخاب مولد تا سن 18 هفتگي 5/1 درصد بطور ماهانه مي‌باشد.
2- ميزان تلفات بعد از انتخاب تا سن توليد 5/1 درصد بطور ماهانه درنظر گرفته مي‌شود.
3- ميزان تلفات در دوره توليد 5/1 درصد در ماه، و در كل دوره پرورش 5/4 درصد محاسبه مي‌شود. 
 

تغذيه كبك

كبك‌ها بايد تغذيه نخستين خود را با 38 درصد پروتئين آغاز كنند. پروتئين اين جيره غذايي در سن سه تا شش هفتگي به تدريج به 24 درصد كاهش داده مي‌شود و سپس تا مرحله بلوغ و دوران نگهداري اين مقدار به 17 درصد مي‌رسد. تغذيه اين پرندگان 24 ساعت پس از خروج از تخم بايد شروع شود. جيره غذايي آن مشابه جيره مرغ گوشي است. انرژي مورد نياز كبك در جيره پيش‌دان در حدود 3000 كيلو كالري در هر كيلوگرم جيره مي‌باشد. احتياجات انرژي و مواد مغذي مورد نياز كبك در جدول زير آورده شده است.

مشخصات كل جيره كبك در مراحل مختلف رشد

نمونه جيره مورد استفاده در تغذيه كبك

ميزان خوراك مصرفي در گله مولد
ميزان مصرف خوراك در دوره اول پرورش بطور ميانگين 33 گرم در روز است.
ميزان مصرف خوراك در دوره دوم پرورش (از 18 هفتگي تا 27 هفتگي) بطور ميانگين 40 گرم در روز است.
ميزان مصرف خوراك در دوره استراحت بطور ميانگين 27 گرم در روز است.

ويژگي‌هاي تخم كبك
تخم كبك به رنگ يكدست زرد متمايل به سفيد با تعداد زياد لكه‌هاي قهوه‌اي با اندازه‌ها و شكلهاي متفاوت روي پوسته مي‌باشد. وزن تخم‌ها از 16 تا 25 گرم متفاوت (متوسط 21 گرم) و دوكي شكل، با طول متوسط 42 ميلي‌متر و عرض 31 ميلي‌متر هستند. ضخامت پوسته تخم حدود 0.238 و ضخامت غشاء داخلي پوسته 0.047 ميلي متر است. نسبت وزن پوسته، زرده و آلبومين به كل وزن تخم به تريب 15.2 درصد ، 35 درصد و 49.8 درصد است.

تخم‌گذاري
كبك در شرايط طبيعي از اواسط ارديبهشت تا اواخر تير تخم‌گذاري مي‌كند و نظر به اين كه پرورش كبك به صورت صنعتي مدنظر است تا توجيه اقتصادي داشته باشد ٬ لذا بايستي سيستم نور مصنوعي، خوراك فرموله شده و جايگاه مخصوص با مديريت قبل و بعد از شروع تخم گذاري تداوم توليد تخم در گله داشته باشيم. بنابراين تهيه كردن شدت روشنايي 15-10 لوكس نور در طول هر دوره تخم‌گذاري از ملزومات تخم‌گذاري كبك ماده محسوب مي‌شود.
تعداد توليد تخم به ازاء هر كبك مولد در دوره اول 35 تا 40 تخم ، در دوره دوم 50 تا 55 تخم و در دوره سوم 45 تا 50 تخم خواهد بود.

جمع‌آوري و ذخيره‌سازي تخم‌ها
در صورت استفاده از آشيانه‌هاي دسته جمعي، تخم‌ها بايد حداقل 4 بار در روز جمع آوري شوند. تخم‌ها را پس از تميز كردن با پارچه تميز و خشك، حداكثر تا دو هفته و در دماي 15 درجه سانتي گراد و رطوبت حدود 75 درصد و به شكلي كه سر كوچك تخمها رو به پايين باشد نگهداري مي‌كنند و بهتر است روزانه آنها را تحت زاويه 45 درجه بچرخانند. تخم‌هايي كه بيش از 14 روز نگهداري مي‌شوند امكان جوجه كشي كمتري دارند و 2 روز ديرتر از تخم بيرون مي‌آيند.

جوجه‌كشي و ماشين جوجه‌كشي
دوره جوجه كشي كبك 24 روز مي‌باشد. وزن جوجه كبك يكروزه بطور متوسط 14 گرم است. درجه حرارت ماشين جوجه كشي بايد 38 درجه سانتي‌گراد بوده و ميزان رطوبت آن 65 درصد تنظيم گردد. در روز تولد جوجه‌ها ميزان رطوبت بايستي 80 درصد باشد اگر رطوبت در مرحله جوجه كشي به اندازه كافي نباشد موجب خشك شدن پوسته داخلي تخم‌ها گش